Beyler, 16 Martta İstanbul işgal edilir edilmez, hemen aldığım önlemler arasında daha bazıları vardır ki onları Büyük Millet Meclisi'nin ilk açılışında anlattığım için burada yeniden açıklamadım. Örnek olarak, Eskişehir ve Afyonkarahisar'daki yabancı birliklerin silahlarının alınması ya da oradan uzaklaştırılmaları, Geyve ve Ulukışla yakınlarındaki tahribi ve Anadolu'da bulunan yabancı subayların tutuklanması gibi önlemlerle ilgili ayrıntıları, Büyük Millet Meclisi'nin ilk tutanaklarında okumuşsunuzdur. Bu önlemler arasında en önemlisi; olağanüstü yetkiler taşıyan bir meclisin Ankara'da toplanmasını sağlamak konusundaki ulusal ve yurtsal görevimize ait karar ve bu kararın uygulanmasıdır.
Beyler, bu konudaki kararımızı ve bu kararın nasıl uygulanacağını gösteren bir bildiriyi, 19 Mart 19 20'de, yani İstanbul'un işgalinden üç gün sonra yayınladım.
Beyler, bu konu üzerinde, iki gün kadar komutanlarla makine başında görüşerek düşüncelerini aldım. Ben ilk yazdığım müsveddede "Kurucu Meclis" söylemini kullanmıştım. Amacım da toplanacak meclisin ilk anda yönetim biçimini değiştirme yetkisine sahip olmasını sağlamaktı. Ancak bu söylemin kullanılmasındaki amacı gereğince açıklaymadığım ya da açıklamak istemediğim için, halkın alışkın olmadığı bir söylemdir, gerekçesiyle Erzurum ve Sivas'tan uyarıldım. Bunun üzerine "Olağanüstü Yetkiye Sahip Bir Meclis" söylemini kullanmakla yetindim.
Valiliklere, Bağımsız Sancaklara ve Kolordu Komutanlarına
İtilaf Devletleri'nce devlet merkezinin bile resmen işgali, devletin yasama, yargı ve yürütmeden ibaret olan ulusal güçlerini işlemez duruma sokmuş ve bu durum karşısında görev yapmaya olanak bulamadığını hükümete resmen bildirerek Mebuslar Meclisi dağılmıştır Bu durumda, devlet merkezinin korunmasını, ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak önlemleri düşünmek ve uygulamak üzere, ulusça olağanüstü yetkiler taşıyan bir meclisin, Ankara'da toplantıya çağrılması ve dağılmış olan milletvekillerinden Ankara'ya gelebileceklerin de bu meclise katılmaları gerekli görülmüştür. Bu bakımdan aşağıda verilen talimat gereğince seçimlerin yapılması, yüksek ve derin yurtseverlik anlayışından beklenir :
1- Ülke işlerini yönetmek ve denetlemek üzere, Ankara'da olağanüstü yetkilere sahip bir meclis toplanacaktır.
2- Bu meclise üye olarak seçilecek kimseler, milletvekilleriyle ilgili yasa hükümlerine bağlıdırlar.
3- Seçimlerde sancaklar esas alınacaktır.
4- Her sancaktan beş üye seçilecektir.
5- Seçim. her sancakta, o sancağın kendi ilçelerinden çağıracağı ikinci seçmenlerle sancak merkezinden seçilecek ikinci seçmenlerden, sancak idare ve belediye meclisleriyle Müdafaa-i Hukuk yönetim kurullarından; illerde, il merkez kurullarıyla il yönetim kurullarından, il merkezindeki belediye meclisinden, il merkezi ile merkez ilçesi ve merkeze bağlı ilçelerin ikinci seçmenlerinden oluşturulmuş bir kurulca aynı günde ve aynı oturumda yapılır.
6- Bu meclis üyeliğine, her parti, zümre ve dernek tarafından aday gösterilmesi olanaklı olduğu gibi her bireyin de bu kutsal mücadeleye fiilen katılması için bağımsız olarak adaylığını istediği yerden koyma hakkı vardır.
7- Seçimlere her bölgenin en büyük sivil yöneticisi başkanlık edecek ve seçim güvenliğinden sorumlu olacaktır.
8- Seçim, gizli oyla ve salt çoğunluk esasına göre yapılacak; oylar, kurulun kendi içinden seçeceği iki kişi tarafından ve kurul önünde sayılacaktır.
9- Seçim sonunda bütün kurul üyelerinin imzalayacakları ya da kendi mühürleriyle mühürleyecekleri üç nüsha tutanak düzenlenecek; biri yerinde alıkonularak, öteki iki nüshadan biri seçilen kişiye verilecek, öbürü Meclis'e gönderilecektir.
10- Üyelerin alacakları ödenek daha sonra Meclis'çe kararlaştırılacaktır. Ancak geliş yollukları seçim kurullarının zorunlu masraflar olarak uygun görecekleri miktar üzerinden yerel yönetimlerce karşılanacaktır.
11- Seçimler, en geç on beş gün içinde Ankara'da çoğunlukla toplanmayı sağlayacak biçimde tamamlanarak üyeler hareket edecek ve sonuç üyelerin adlarıyla birlikte derhal bildirilecektir.
12- Telgrafın alındığı saat bildirilecektir.
Dağıtım : Kolordu Komutanlarına, Valiliklere ve bağımsız sancaklara tebliğ edilmiştir.
Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal
Beyler, bir hafta içinde, çeşitli yerlerden Ankara'ya gelmekte olan milletvekilleriyle telgrafla haberleşilerek bizzat bağlantıya geçildi. Kendilerine, üzüntülerinin giderilmesine, maneviyatlarının yükseltilmesine yarayacak bilgiler verildi. İstanbul'da artık davamızı yürütecek kimse kalmamıştı. Aylarca ve çeşitli yol ve yöntemlerle yaptığımız uyarılara karşın bizim dediğimiz biçimde örgüt kurmayıp Karakol Derneği'nin kurulmasına çalışanların başları Malta'ya gitmiş, İstanbul'daki üyelerinin yaşam ve etkinliklerinden iz kalmamıştı. Orada yeniden örgüt kurabilmek için çok zahmetli çalışmalara ve o günkü durumumuza göre olanaklarımızın üstünde para harcamaya mecbur oldum.
Saygıdeğer Beyler, genel konuşmalarım arasında bir iki yerde, benim İstanbul'daki Mebuslar Meclisi'ne başkan seçilmem konusundan ve bundaki amaçtan söz etmiştim. Bunun gerçekleştirilememiş olması dolayısıyla küçük bir zorlukla karşılaştığımı da arz etmiştim. Gerçekten de İstanbul'da Meclis saldırıya uğrayıp dağılınca milletvekillerini toplamak ve özellikle daha önce de açıkladığım üzere bir meclis kurulmasına girişebilmek için bir an kararsızlık geçirdim. Mebuslar Meclisi Başkanı olan Celalettin Arif Beyin Ankara'ya gelip gelmeyeceğini kuşkusuz bilemiyordum. Gelmesi durumunda, onun gelişini beklemeyi ve çağrıyı onun aracılığıyla yaptırmayı düşündüm. Ne var ki durum çok ivedi hareket etmemizi gerektiriyordu. Gerçekleşip gerçekleşmeyeceği bilinmez bir olasılığa bağlanarak zaman yitirmeyi sakınıma uygun bulmadım. Ancak vereceğim kararın uygulanmasını sağlamak için de bir iki gün telgraf başında, bütün komutanların görüşlerini almakla zaman geçirmek gereğini duydum. Celalettin Arif Bey'le 27/28 Mart gecesi Düzce'ye varışında bağlantı kurulmuştu. Kendisine şu telgrafı yazdım :
Ankara, 27.3.1920.
Düzce'de Mebuslar Meclisi Başkanı Sayın Celalettin Arif Beyefendi'ye
İstanbul'un resmen ve fiilen İngilizlerce işgaliyle devlet güçlerinin baskı ve tutsaklığı altına alınmış, Mebuslar Meclisi'ne saldırılarak ulusun bağımsızlık ve namusuna tecavüz edilmiş olması ve bu yüzden milletvekillerinin ülkenin yazgısıyla ilgili görevlerini yerine getirmeyi başaramayacaklarını anlayarak ulusun bağrına sığınmak mecburiyetinde kalmaları dolayısıyla, devlet ve ulusun bütün güçlerini hüküm ve denetimi altında bulunduracak olağanüstü bir meclisin toplanmasına şiddetle ihtiyaç duyulmuş olduğundan, Temsil Heyeti'nin Ankara'da olağanüstü yetkilere sahip bir meclisin toplanmasına karar verdiği ve gereğinin yapılmasının her yere genelgeyle bildirildiği yüksek malumlarıdır. Bu konudaki 19.3.1920 tarihli bildiri metnini inceledikten sonra içindekileri bir kez daha belirtmek ve seçimlerin en kısa zamanda yapılarak meclisin bir an önce toplanmasını sağlamak için, bu görüşümüzün sizin tarafınızdan da bir bildiri biçiminde kamuoyuna şimdiden duyurulmasını yararlı buluyoruz. Değerli yanıtınızı beklemekteyim, efendim.
Mustafa Kemal
